درست خواندید! دارم یک جورهایی به این هشت سال حاکمیت اصولگرایان از یک زاویه مثبت نگاه می کنم. دارم سعی می کنم که نکات مثبتی هم پیرامون این هشت سال پیدا کنم. این به هیچ روی نه به معنای پس گرفتن تحلیل هایم در این هشت سال و نه حتی به معنای تجدید نظر در برخی از آنهاست. همچنان معتقدم که سیاست های اجرایی در این هشت سال به خیر و صلاح کشور نبود، اما در عین حال این به هیچ روی به معنای آن نیست که هیچ نکته مثبتی در این هشت سال وجود ندارد. چرا اتفاقا از یک جهت مهم، این هشت سال یک دستاورد مثبت قابل توجه دربر داشت. من این دستاورد مثبت را در پخته شدن همه مان می دانم. مقصودم از <<همه>> اتفاقا همه است. یعنی هم اصولگرایان و هم اصلاح طلبان. به بیان دیگر هم اصلاح طلبان در این هشت سال پخته تر شدند و هم اصولگرایان. مهم نیست که کدام گروه پخته تر شدند مهم آن است که همه مان یک جورهایی با تجربه تر و منطقی تر شدیم. شاید بسیاری از خوانندگان این نظر را قبول نداشته باشند و حداکثر بگویند که اگر پختگی هم بود شامل اصولگرایان می شود و الا اصلاح طالبان که از قدرت به کل و به جزء و به اصل و به فرع کنار بودند و اساسا مسوولیت و وظیفه اجرایی نداشتند. بنابراین کدام پختگی را در این هشت سال می توان به آنان نسبت داد؟

      در پاسخ باید گفت که این درست است که اصلاح طلبان در این هشت سال به کل از مسوولیت اجرایی کنار گذاشته شده بودند، اما آنها هم از جهات دیگری اتفاقا پختگی پیدا کردند. به عنوان مثال چقدر در گذشته امکان داشت که اصلاح طلبان بیایند تمام قد پشت هاشمی رفسنجانی و حتی حسن روحانی بایستند؟ آیا فراموش کردیم که در انتخابات سال 84، اصلاح طلبان با وجود توصیه ها و تذکرات جدی خیلی ها، حاضر نشدند تا از آقای هاشمی رفسنجانی حمایت کنند؟ حتی برخی از آنها در دور دوم هم که آقای هاشمی در برابر آقای احمدی نژاد قرار گرفتند همچنان حاضر نشدند از ایشان حمایت کنند که البته این موضوعی دو سویه است و باید برخی شرایط که در مقطع دولت سازندگی و پس از آن ایجاد شد و ابهام زدایی نشد را هم مدنظر قرار داد. اتفاقا آقای هاشمی هم در این مقطع هشت ساله پخته تر شدند و موضع گیری های ایشان، فضا را برای همکاری دو سویه فراهم کرد. همین امر سبب شد در انتخابات 24خرداد نه تنها رهبری اصلاحات رسما به حمایت از آقای هاشمی برخیزد بلکه وقتی مشارالیه ردصلاحیت شد، همان حمایت را از آقای روحانی صورت داد. آیا حتی قابل تصور بود که در سال 84، نامزد اصلی اصلاح طلبان سه روز قبل از رای گیری به منظور جلوگیری از شکسته شدن رای نیروهای منتقد، به نفع یک نامزدی که سابقه اصلاح طلبی به مفهوم تشکیلاتی ندارد و در دولت اصلاحات با تیم هسته ای و مدیران این دولت همکاری کرده است، انصراف دهد؟ آیا فراموش کرده ایم که در دوران اصلاحات برخی، چگونه آقای هاشمی را مورد بدترین حملات قرار داده بودند؟

      پرسش اساسی آن است که این پختگی و سعه صدر که اصلاح طلبان امروز پیدا کرده اند و آن را در انتخابات 24خرداد به بهترین نحو به نمایش گذاردند، چگونه و کی شکل گرفت؟ آیا غیر از این است که عملکرد اصولگرایان و تجربیات تلخ و سنگین این هشت ساله بیشترین نقش را در پختگی اصلاح طلبان بر عهده داشت؟ و این فقط اصلاح طلبان نبودند که در نتیجه هشت سال حکمرانی اصولگرایان بالضروره پخته تر شدند. بسیاری از مردم عادی هم ایضا در نتیجه تجربه زندگی هشت ساله تحت امر اصولگرایان، آنقدر پختگی پیدا کردند که درست مثل اصلاح طلبان به حمایت از روحانی برخاستند. خیلی افراد از حدود 19میلیون نفری که به روحانی رای دادند، نه اصلاح طلب بودند و نه باور به آرا و عقاید اصولگرایان داشتند. سهل است، آنان اساسا طرفدار یک شخصیت روحانی محافظه کار اعتدالگرا نبودند. شاید آنان هرگز تصور نمی کردند که روزی بیاید که آنان حاضر شوند به نامزدی با مشخصات حسن روحانی اساسا رای دهند. اما آن روز در 24خرداد آمد و بسیاری از آنان ناباورانه رفتند پای صندوق و به نامزدی که کمتر فکر کرده بودند روزی ممکن است به او رای دهند، رای دادند. چرا چنین شد؟ بسیاری از شهروندانی که خیلی هم باورهای سفت و سخت دینی نداشتند، حاضر شدند به یک نامزد محافظه کار معمم رای دهند؟ آیا غیر از این است که تجربه هشت سال مدیریت اصولگرایان سبب شد که آنان به چنین نقطه ای از واقع بینی و واقع گرایی برسند؟ مهم تر از همه این نتایج، رسیدن به این نقطه از رشد و توسعه سیاسی بود که بسیاری از رای دهندگان به آقای روحانی رسیدند که به جز فرآیند رای دادن و شرکت در انتخابات گزینه درخوری برای تغییر نداریم. صدالبته که برخی از آنان با وجود آنکه آمدند پای صندوق و رای دادند همچنان در شک و تردید بودند و هستند. اما نکته مهم آن بود که به رغم تردید ها، آمدند پای صندوق و رای دادند. واقعیت آن است که بسیاری از آنان در آغاز به راه افتادن انتخابات یعنی فروردین و اردیبهشت و حتی تا اواسط خرداد تصمیم جدی برای شرکت در انتخابات و رای دادن نداشتند. اما مواجه شدن با این پرسش که <<به جز صندوق رای وزارت کشور آیا گزینه دیگری داریم>>؟ تردید های جدی در تصمیم آنان برای تحریم انتخابات به وجود آورد. این درست است که طرح این پرسش کلیدی که <<آیا به جز رای دادن گزینه دیگری داریم؟>> بسیاری از تحریمی ها را به پای صندوق آورد اما این هم درست که عملکرد هشت ساله اصولگرایان باعث شده بود که بسیاری از تحریمی ها ضرورت تغییر و ادامه پیدا نکردن سیاست های هشت ساله مدیریت اصولگرایان را با همه وجود احساس کنند.

       تحریمی ها هم یک جورهایی پخته شدند و دریافتند که فرآیند توسعه سیاسی و تغییر، خیلی ساده و سریع نیست و مستلزم پیمودن راه دشواری است و سرانجام اینکه با کنار کشیدن و تحریم کردن، نمی توان هیچ تغییر و تحولی به وجود آورد.  می رسیم به اصولگرایان و پختگی ای که آنها طی این هشت سال پیدا کردند. بزرگ ترین دستاورد این هشت سال برای اصولگرایان آن بود که پی بردند بسیاری از آرمان ها و ایده آل هایشان ضمن آنکه ارزشمند و قابل احترام هستند اما متاسفانه قابلیت عملی و به اجرا در آمدن ندارند. این هشت سال به آنان آموخت که مجبور هستند در دنیای امروز واقعیت ها را در نظر بگیرند و نمی توانند صرفا با استناد به یکسری آرمان ها، یک کشور 75میلیونی را در منطقه بحران زا و پرآشوبی به نام خاورمیانه اداره کنند. شلاق واقعیت های این هشت سال بر پشت اصولگرایان، بسیاری از آنان را از آسمان به زمین آورد. تجربه هشت سال مملکتداری به صورت انحصاری سبب شد تا بسیاری از آنان از دنیای رویاهای آرمانگرایانه به دنیای واقعیت های تلخ فرود آیند. به آنان نشان داد که ممکن است مناسبات عرصه بین الملل از جهات بسیاری ناعادلانه و ظالمانه باشد اما در عین حال نمی توان به آنها پشت کرده و آنها را نادیده گرفت. اگر آنها را نادیده بگیریم، در آن صورت جای رابطه با فرانسه، آلمان، ایتالیا، اسپانیا، دانمارک، کانادا، استرالیا و هند را رابطه با ونزوئلا، بورکینافاسو، گینه بیسائو، حبشه و کره شمالی خواهند گرفت که هیچ خیر و ثمری در عرصه جهانی برای منافع ملی ما نمی توانند به بار بیاورند.  اصولگرایان متوجه شدند که قطعنامه شورای امنیت <<کاغذ پاره>> نیست و نادیده گرفتن آن سبب می شود که نتوانیم در قرن 21 با دنیا یک مراوده ساده تجاری داشته باشیم و فرآیند توسعه کشور به عقب خواهد افتاد. از جهاتی دیگر، اصولگرایان دریافتند که به زور نمی توان مردم را روانه بهشت کرد. اتفاقا اصولگرایان هم در این هشت سال خیلی پخته شدند و متوجه شدند هرقدر هم قدرت داشته باشند، مجبور هستند به خیلی از هنجارهای فردی و انسانی توجه کنند. متوجه شدند بی اعتنایی به خواسته ها و تمایلات فردی، همان قدر در بلندمدت ناممکن است که تلاش در شناکردن برخلاف جهت آب. این درس ها در کنار هزینه های این هشت سال، باید قرار داده شود تا یک طرفه به قاضی نرفته باشیم.